انسان از نگاه قرآن  گزیده جلسه هفتم

انسان از نگاه قرآن
گزیده جلسه هفتم

✅ گفتیم که انسان مطلوب از نگاه قرآن، باید قائم به قسط باشد. قسط به معنای اعتدال و دور بودن از هرگونه افراط و تفریط است.

✏️ اولین قوه‌ در نهاد انسان، قوه شهویه است که برای جلب منفعت است.

🔹حد تفریط این قوه، خمودگی است.
کسالت، تنبلی، سستی، خاموشی در جلب منافع از مضرات این رذیله‌ی اخلاقی است.

🔹حد افراط این قوه، هرزگی یا شَرَه نام دارد.
رذائل اخلاقی مانند حب دنیا، حب مال، ثروت‌اندوزی، حرص، طمع، بخل، طلب حرام، خیانت، انواع فسق و فجور، هتک ناموس، چشم چرانی، شکم‌پرستی، پرخوری، اشرافی گری، ثروت‌اندوزی، فرو رفتن در زرق و برق دنیا، نتیجه افراط در این قوه است.

🔹حد اعتدال این قوه، عفت است.
انسان عفیف در جلب منفعت، مرز‌بندی دارد. همه‌ی خواسته‌ها را پاسخ نمی‌دهد. چون به دنبال کمال است، لذا همان خواسته‌هایی را دنبال می‌کند که برمبنای شرع مقدس او را به کمال می‌رساند.

✏️ دومین قوه که خداوند در نهاد بشر قرار داده، قوه‌ی غضبیه است.

🔹حد افراط این قوه، تهور (سَبُعی و درندگی) است.
در روایات، این حالت افراط به رفتار سگ هار تعبیر شده است.
از مصادیق افراط در این قوه، بی‌انصافی، عجله در کارها، غیظ و خشم، تندخویی، طغیان، قساوت، تکبر، خودپسندی، حمیت و تعصب، تجاوز به حقوق دیگران، سلطه‌جویی، حسادت، ضرب و شتم، کینه، غیبت و تهمت است.

🔹حد تفریط این قوه، جُبن نام دارد.
ترس نابجا که باعث ذلت و خواری انسان می‌شود. از مصادیق ترس نابجا، ترس از مردگان، تنهایی و تاریکی است.

🔹نقطه‌ی اعتدال این قوه‌، شجاعت است.
یعنی انجام رفتاری برای دفع مضرات. شجاعت علاوه‌ بر این‌که نشانه‌ی اقتدار و قدرت است، داری دو ویژگی بردباری و گذشت نیز می‌باشد.

📌وضع قوانین جنگ توسط رسول خدا (ص)
قوه‌ی غضبیه، دفع ضرر می‌کند؛ لذا رسول خدا فرمودند ما هیچ‌‌گاه آغازگر هیچ‌ جنگی نیستیم. خلیفه‌ی بر حقش، امیرالمؤمنین علی(ع) نیز هیچ جنگی را در حکومت خود آغاز نکردند بلکه همه‌ی جنگ‌ها به ایشان تحمیل شد. از دیگر دستورات حضرت این موارد است:
▫️مراقبت بر اینکه مجروحان و غیر نظامیان کشته نشوند.
▫️آب و مواد آشامیدنی آلوده نشود. به ادبیات امروزی،‌ از موارد میکروبی و شیمیایی نباید استفاده کرد.
▫️از قطع درختان، کشتن حیوانات، تخریب محیط جدا باید خودداری شود.
▫️شبانه حمله‌ای صورت نگیرد.
▫️از ترور و حمله‌ی غافل‌گیرانه اجتناب شود.
▫️امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: جنگ را بعدازظهر شروع کنید تا زودتر شب شود (جنگ متوقف شود) تا تلفات کمتر باشد.

✏️ سومین قوه‌ای که خداوند در نهاد انسان قرار داده، نفس ناطقه است.
این قوه حقایق جهان هستی را کشف می‌کند و خیر و شر را تشخیص می‌دهد.

🔹حد تفریط این قوه، بلاهت است.
از رذایل اخلاقی این مرتبه‌، جهل بسیط (نمی‌داند، ولی می‌داند که نمی‌داند)، کم شعور بودن و ضعف قوای ادراکی است.

🔹حد افراط این قوه، ثبات نداشتن فکر در جایگاه معین است که به آن جربزه می گویند.
آثار سوء آن، سفسطه، جهل مرکب (نمی‌داند و نمی‌داند که نمی‌داند)، شبهه‌تراشی، شک و وسواس فکری است.

🔹حد اعتدال این قوه، حکمت است.
حکمت یعنی به کارگیری قوای اندیشه در شناخت حقایق آن‌چنان که هستند. اولین معرفت آن، معرفة الله و توحید است.

⭕️ بنابراین انسان باید دارای سه نقطه اعتدال باشد: عفت، شجاعت و حکمت. اگر چنین باشد،‌ قائم به قسط است و خداوند هم همین را از انسان می‌خواهد.

📌یکی از خروجی‌های قیام به قسط، عدالت است. اگر ما قائم به قسط شویم، هر زمانی‌که امام عصر(عج) ظهور کنند، ان‌شاءالله از یاوران ایشان هستیم و در مقابل‌ ایشان شمشیر نمی‌کشیم.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
استاد سیدمحمدباقر علوی تهرانی
جلسه ۷ | شبـهای ماه مبارک رمضان
مسجد حضرت امیر علیه السلام
موضوع: انسان از نگاه قرآن

@Fares_ir