انسان از نگاه قرآن  گزیده جلسه چهارم

انسان از نگاه قرآن
گزیده جلسه چهارم

✅ داستان گمراهی برصیصای عابد در قرآن
خداوند در سوره‌ی حشر آیه‌ی ۱۶ در داستان منافقان که کافران از اهل کتاب را با وعده‌های دروغ فریفتند،‌ فرمود: چون داستان شیطان است که به انسان گفت: کافر شو. هنگامی‌که کافر شد، گفت: من از تو بیزارم، من از خدا که پروردگار جهانیان است، می‌ترسم.

▫️در احادیث آمده که شأن نزول این آیه‌ی، برصیصای عابد است که مستجاب الدعوه بود. در غار عبادت می‌کرد و مردم سراغ او می‌رفتند و عرض حاجت می‌کردند، او هم دعا می‌کرد و مشکل حل می‌شد.
در یکی از این مراجعات، خانواده‌ای متومل و متشخص برای درمان یکی از نوامیس‌ مریض خود نزد او رفتند. برادر‌ان این زن گفتند: خب ما او را نزد برصیصا می‌گذاریم و می‌رویم تا برایش دعا کند، دوباره برمی‌گردیم.
رفتند و برگشتند، دیدند که از ناموس‌شان خبری نیست. از برصیصا سؤال کردند. گفت: برایش دعا کردم، خوب شد و رفت.
برادران زن هم خوشحال شدند و به خانه رفتند اما زن را پیدا نکردند. جستجو کردند و بالاخره متوجه شدند که در این فاصله چند گناه اتفاق افتاده است: رابطه‌ی نامشروع، قتل و دروغ.
کار به جایی رسید که شیطان این آدم مستجاب الدعوه را از راه به در کرد. او را بردند که دار بزنند.
شیطان به برصیصا گفت: عامل همه‌ی بدبختی‌های تو من بودم اما هوای نفس تو را بیچاره کرد. به من سجده کن تا نجاتت بدهم. گفت: مگر نمی‌بینی من بالای دار هستم،‌ اینجا که نمی‌شود.
شیطان گفت: یک چشم خود را بر هم بزنی قبول می‌کنم. به این شکل برصیصا کافر شد.
اما شیطان گفت: من این کفر تو را به عهده نمی‌گیرم. من از خدا می‌ترسم.

🔹امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمایند: به نفس خود در پيروى از هوس و برگزيدن لذت‌هاى دنيا رخصت نده كه دين تو خراب مى‌شود و درست نمى‌شود و نفست زيان مى‌بيند و سود نمى‌برد.

💠 برای این‌که بدانیم این معبود ویرانگر، به چه شکل در نهاد انسان کار می‌کند، باید در دو مرحله انسان را بشناسیم:
۱. انسان مطلوب از نظر قرآن
۲. انسان موجود از نظر قرآن

✅ انسان دارای دو نوع فعالیت است:
۱. فعالیت التذاذی
موجب لذت انسان است و همان تلاش‌ انسان در زندگی است که تحت تأثیر سه عنصر غریزه، طبیعت و عادت انجام می‌شود و احساس جذب و دفع در خود آن عمل است. می‌گوید: این کار به نفع من است، پس انجام می‌دهم. مثلا احساس تشنگی می‌کند و برای رفع آن آب می‌خورد.
۲. فعالیت‌ تدبیری
نفسِ عمل هیچ جاذبه‌ و دافعه‌ای برای انسان ندارد اما انسان بواسطه‌ی استفاده از قوه‌ی تعقل و اندیشه، مصلحت یا مفاسدی را در انجام آن درک می‌کند. می‌گوید: من بروم دکتر، ام آر آی بدهم، جراحی کنم و …

🔹انجام این دو فعالیت‌ در انسان بواسطه‌ی چهار قوه است:
۱. شهویه – ۲. غضبیه – ۳. ناطقه – ۴. واهمه
ممکن است وقتی انسان به دنیا می‌آید دچار نقص عضو باشد یا در طول زندگی دچار آن شود، ولی انسان این چهار قوه را دارد.

💢انسان مطلوب از نظر قرآن، قائم به قسط است.
در سوره‌ی حدید آیه‌ی ۲۵ می‌فرماید:‌ همانا ما پیامبران خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آنان کتاب و میزان (معیار شناخت ارزشها) نازل کردیم تا مردم به عدالت برخیزند (بصورت خودخواسته)

❇️ تفاوت معنای قسط و عدل از نظر قرآن
عدالت یعنی حق هرکسی را به خودش دادن، ولی قسط یعنی رعایت اعتدال در همه‌ی امور.
قسط در امر درونی و عدالت در امور بیرونی است.
▫️بنابراین وقتی بحث قسط قرآن مطرح می‌شود یعنی اعتدال در اخلاق. اصلا بحث از قسط، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، خانوادگی و … نیست. قیام به قسط، یعنی رعایت اعتدال در همه امور به دور از هرگونه افراط و تفریط یا انحراف.

💠 رفتار جامعه، برآیند رفتار انسان‌ها است. اگر انسان به اعتدال نرسد، جامعه‌ هیچ‌گاه به اعتدال نمی‌رسد.
زمانی‌که رسول خدا از دنیا رفتند، اگر کودتای سقیفه اتفاق نمی‌افتاد و خلافت و امامت به امیرالمؤمنین و بعد از ایشان به اهل بیت پیامبر می‌رسید، مردم قائم به قسط می‌شدند.
حتی وقتی امیرالمؤمنین به حکومت رسیدند، چون بسیاری از مردم (در طول ۲۵ سال حکومت سقیفه) قائم به قسط نشده بودند، عدالت ایشان را نپذیرفتند و به جنگ پرداختند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
استاد سیدمحمدباقر علوی تهرانی
جلسه ۴ | شبـهای ماه مبارک رمضان
مسجد حضرت امیر علیه السلام
موضوع: انسان از نگاه قرآن

@Fares_ir