توجه به قاعده سیاق

#تفسیر_امین | توجه به قاعده سیاق

🌙 (http://custom-emoji://5832355740160888483?341) به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان، رسانه‌ی KHAMENEI.IR در سلسله یادداشت‌های کوتاهی، با عنوان «تفسیر امین» سی ویژگی ممتاز تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای را تبیین می‌کند.

📣 (http://custom-emoji://5830241228976820281?342) در پانزدهمین شماره از این مجموعه، توجه حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به قاعده سیاق در تفسیر قرآن تبیین شده است.

🔹 (http://custom-emoji://5891129146381178534?343) قاعده‌ی «سیاق» از مهم‌ترین اصول در روش تفسیر قرآن به قرآن محسوب می‌شود. «سیاق» یا «بافت آیه»، «فضای معنایی ویژه‌ای است که از قرار گرفتن کلمات و جملات در کنار هم شکل می‌گیرد و در معنای واژه یا عبارت تأثیر می‌گذارد.» (روش، گرایش و قواعد تفسیری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، ص ۱۹۱) این قاعده، به جز در آیه‌ی تطهیر، در تمامی آیات قرآن کاربرد دارد و نقش اصلی در فهم معانی آیات ایفا می‌کند. علامه طباطبائی (ره) نیز به‌طور گسترده از این قاعده تفسیری بهره برده است.

🔹 (http://custom-emoji://5890831642586518145?344) حضرت آیت‌الله خامنه‌ای نیز توجه ویژه‌ای به قاعده‌ی «سیاق» دارند و در نقد نظرات مفسران از آن بهره می‌گیرند. به‌عنوان نمونه، در تفسیر آیه‌ی «فَلْیضْحَکوا قَلِیلاً وَ لْیبْکوا کثِیراً» (سوره توبه، بخشی از آیه ۸۲) می‌فرمایند: «بعضى گمان کرده‌اند این دو جمله بیانگر یک حکم مولوى است و همان‌طورکه نماز و روزه بر منافق و متخلّف از جهاد واجب است، کم خندیدن و بسیار گریه کردن نیز بر آنها واجب است. این برداشت غلط است و از توجّه نکردن به سیاق آیه به‌وجود آمده.» (تفسیر سوره برائت، ص ۴۹۳)

🔹 (http://custom-emoji://5891129146381178534?345) حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تفسیر آیه‌ی ۶۰ سوره‌ی توبه نیز بر اهمیت سیاق تأکید دارند. ایشان می‌فرمایند: «باتوجّه‌به ارتباطى که بین آیه‌ى «إِنَّمَا اَلصَّدَقٰاتُ لِلْفُقَرٰاءِ‌» و دو آیه‌ى قبل از آن: «وَ مِنْهُمْ مَنْ یلْمِزُک فِی اَلصَّدَقٰاتِ‌» وجود دارد، مسلّم است که مراد از صدقات در این دو آیه، یک چیز است و دو مفهوم ندارند… باتوجّه‌به سیاق آیات، به‌وضوح معلوم میشود که صدقات در این دو آیه به یک معنا به‌کار رفته و هر دو، یک معنا را میرسانند. پس باتوجّه‌به وحدت سیاق و شأن نزولى که در کتب روایى در ذیل این آیات، وارد شده است، نتیجه‌ى منطقى و قهرى این میشود که آیه‌ى «إِنَّمَا اَلصَّدَقٰاتُ لِلْفُقَرٰاءِ‌» درباره‌ى همان غنائم جنگى است و اصلاً به زکات ارتباطى ندارد.» (تفسیر سوره برائت، ص ۳۱۷)

🔹 (http://custom-emoji://5890831642586518145?346) نکته‌ی بسیار مهم در استفاده از قاعده‌ی سیاق این است که این روش تفسیری نیازمند انس عمیق با قرآن کریم و تقویت ذهن قرآنی است. در غیر این صورت، ممکن است مفسری در تفسیر یک آیه به سیاق استناد کند، اما در حقیقت، سیاق آیه آن تفسیر را تأیید نکند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تفسیر آیه پنجم سوره‌ی مبارکه‌ی جمعه می‌فرمایند: «بعضى از مفسّرین در اینجا گفته‌اند که منظور از «حُمِّلُوا اَلتَّوْرٰاةَ‌ » – تورات بر آنان بار شد، تحمیل شد – این است که تورات به آنان تعلیم شد؛ بعد «ثُمَّ لَمْ یحْمِلُوهٰا »، آنها برنداشتند تورات را، یعنى به تورات عمل نکردند. «حمل» اوّلى را، [یعنى] تحمیل را، به معناى علم و تعلیم میدانند، «حمل» دوّم را به معناى عمل میدانند؛ این، خلاف سیاق آیه است؛ اگر چه این بزرگوارى که این جور معنا کرده آیه را، به سیاق آیه هم استناد کرده، [امّا] آن سیاق هیچ دلالتى بر این معنا ندارد بلکه بعکسِ معنا دلالت دارد.» (تفسیر سوره جمعه، ص ۸۲)

🔹 (http://custom-emoji://5891129146381178534?347) قاعده‌ی سیاق در فهم آیات قرآن بر تمامی قرینه‌ها، حتی روایات مقدم است، مگر آنکه روایت معتبرِ قطعی یا دلیل معتبر عقل، معنایی را ارائه دهد که برخلاف ظاهر سیاق باشد. بر همین اساس، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در برخی موارد، روایت قطعی را بر سیاق آیه ترجیح می‌دهند.

🔹 (http://custom-emoji://5890831642586518145?348) به عنوان نمونه در تفسیر آیه‌ی ۱۰۳ سوره‌ی توبه می‌فرمایند: «به‌حسب سیاق، وقتى آیات را پشت‌سرهم میخوانیم، به‌نظر مى‌آید که مراد از اموال در «خُذْ مِنْ أَمْوٰالِهِمْ‌»، اموالِ همین افرادى باشد که در آیه‌ى پیش، ذِکرى از آنها به میان آمده بود و خدا توبه‌شان را قبول کرد… گرچه سیاق این آیات چنین مینماید، امّا در روایات گفته شده که مورد آیه، زکات و صدقه‌ى واجب است، و از استناد معصوم (علیهم‌السّلام) به پاره‌اى از خصوصیات که در این آیه آمده، این احتمال بیشتر در ذهن تقویت میشود که حکم… براى همه‌ى مؤمنان باشد، نه خصوص کسانى که توبه کرده‌اند.» (تفسیر سوره برائت، ص ۵۸۴)

🎤 (http://custom-emoji://5850685410744733766?349) #تحلیل_و_تبیین | #بهار_معنویت

💻 (http://>\custom-emoji://6037338835388469605?350) (http://%3E)Farsi.Khamenei.ir