انسان از نگاه قرآن گزیده جلسه شانزدهم

انسان از نگاه قرآن
📝 گزیده جلسه شانزدهم

✅ یکی دیگر از صفات مذموم انسان، عجله است که در دو آیه‌ی قرآن به آن اشاره شده است:

۱.سوره اسراء آیه ۱۱:‌ انسان همچنان که با شتاب به دنبال خوبی‌ها می‌رود و آن‌ را طلب می‌کند، با همان شتاب‌زدگی شر را هم طلب می‌کند و انسان عجول است.

💠 عجول از نظر واژه‌شناسی، صیغه‌ی مبالغه است. یعنی انسان، خیلی شتاب‌زده است.
معمولا انسان وقتی می‌خواهد کاری انجام دهد، پیرامون آن تحقیق و جستجو می‌کند. اما بخاطر صفت نکوهیده عجله، این تحقیق عموما یک تحقیق سطحی و غیرمنطقی است. به همین دلیل، انسان را به نتیجه‌ی قطعی نمی‌رساند که عملش سودآور خواهد بود یا زیان‌بار. انجام عمل از روی عجله و شتاب‌زدگی، موجب ندامت و خسران می‌شود.

۲. سوره انبیاء آیه ۳۷: انسان از عجله خلق شده. بزودی ما آیات‌مان را به شما نشان می‌دهیم پس عجله نکنید. عجله نکوهیده است.

💠 عجله کردن، سرعت دادن به رفتار برای کسب منفعت است. بنابراین از مصادیق قوه‌ی شهویه است و چون در حالت عجله انسان همه‌ی جوانب را بررسی نمی‌کند و به نتیجه‌ی قطعی منطقی نمی‌رسد، حد افراط قوه‌ی شهویه است.
عجله از نظر لغت یعنی شتاب‌زدگی در انجام کار‌ها. مقابل آن در لغت، کندی در کار است.
در اصطلاح علم اخلاق، عجله به یک حالت دائمی در انسان می‌گویند که باعث می‌شود انسان به هرکاری که به ذهنش خطور می‌کند بی‌درنگ و بدون سنجش و ارزیابی اقدام کند.

🔸عجله، سه واژه متضاد دارد:

۱. صبر
تعریف آن کنترل نفس در مواجهه‌ی با امور شدید و سخت است.
در سوره احقاف آیه ۳۵ خدا به پیامبر امر می‌کند: صبر کن همچنان که چهار پیامبر اولوالعزم دیگر صبر کردند و برای این مردم عجله نکن.
۲. وقار
یعنی سکون نفس در گفتار و کردار.
در سوره‌ نوح آیه ۱۳ می‌فرماید: چرا شما برای خدا عظمت و وقار قائل نیستید؟
۳. سکینه‌
ملکه‌ای است که موجب آرامش و اطمینان قلب است.
در سوره فتح آیه ۴ می‌فرماید: او آن خدایی است که آرامش را در قلب مؤمنین نازل می‌کند.

💢 یک سؤال
براساس قرآن کریم، خداوند انسان را براساس عجله خلق کرده است. وقتی عجله، خمیر مایه‌ی انسان است، چگونه خداوند انسان را از این صفت نهی می‌کند؟
این نهی، به خاطر این است که شتاب و عجله اقسامی دارد.
یک قسمش ممدوح است و یک قسمش مذموم. اگر نهی وجود دارد در قسم مذموم است.
در نامه‌ی معروف امیرالمؤمنین به مالک اشتر، یکی از جملاتی که حضرت تذکر می‌دهند این است: از شتاب و عجله در کارهایی که وقتش نرسیده پرهیز کن و در آن جاهایی که وقتش رسیده سستی نکن.

✅ چند نمونه از موارد عجله‌ی مذموم

۱. تصدیق یا تکذیب خبر بدون درنگ
یعنی در مورد آن خبر قضاوت کردن. این قضاوت براساس صفت عجله است. در سوره حجرات آیه ۶ می‌فرماید: ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید اگر انسان فاسقی خبری را آورد، جستجو کنید مبادا به گروهی از روی نادانی آسیب بزنید. سپس از نادمین خواهید بود.
رسول اکرم می‌فرمایند: درنگ کردن و تحقیق کردن از خدا است، عجله کردن از شیطان است.
امیرالمومنین(ع) می‌فرمایند: در تصدیق سخن‌چینان عجله نکن زیرا آن‌ها خائن‌اند هرچند در لباس ناصحان خیرخواه ظاهر می‌شوند.
امام باقر(ع) می‌فرمایند: تأمل کنید تا صدق و کذب خبر معلوم شود.

۲. عجله‌ در استجابت دعا
در سوره‌ بقره آیه ۲۱۶ فرمود: چه بسا چیزی را خوش نداشته باشید، حال آن‌که به خیر و صلاح شما است و چه بسا چیزی را خوب بدانید حال آن‌که به ضرر شما است.
گاهی اوقات امری را که خوب می‌دانیم در حالی‌که شیطان خوب جلوه داده و مبنای خیراندیشی ما در این درخواست از ذات اقدس الله، جهل است.
یکی از موارد خواستن حوائج، احاطه‌ی زمان و مکان است. ما احاطه‌ی زمان و مکان نداریم. لذا چیزی را می‌خواهیم که به نظر خوب است اما در حقیقت، شر است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
استاد سیدمحمدباقر علوی تهرانی
جلسه ۱۶ | شبـهای ماه مبارک رمضان
مسجد حضرت امیر علیه السلام
موضوع: انسان از نگاه قرآن

@Fares_ir